10 NAJWAŻNIEJSZYCH ZMIAN W KPC

W tym wpisie postaramy się przybliżyć 10 naszych zdaniem najistotniejszych zmian wynikających z planowanej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego. CZ.I

1/10

Pierwszą zmianą – a właściwie: całym pakietem zmian – jest gruntowna modyfikacja postępowania rozpoznawczego. Nowelizacja k.p.c. w tym zakresie jest wręcz rewolucyjna – poszerzenie fazy przygotowawczej i obowiązkowe stawiennictwo na posiedzeniach przygotowawczych, plany rozpraw (jako zupełnie nowa instytucja), ograniczenia czasowe inicjatywy dowodowej, nowe narzędzia w zakresie alternatywnego rozwiązywania sporów sądowych, aktywizacja sędziów w procesie mediacji między stronami sporu.

Zmiany w tym zakresie mają wywierać nacisk na zakończenie sporu w sposób polubowny, a także wpłynąć pozytywnie na przyśpieszenie postępowania oraz współodpowiedzialność stron za przebieg procesu. Wątpliwości budzą jednak realia sądowe – obecnie sędziowie są przeciążeni pracą, a nałożenie dodatkowych obowiązków może przynieść skutek odwrotny do zamierzonego.

2/10

Istotną zmianą jest również powrót do odrębnego postępowania gospodarczego. Profesjonalizm stron procesu gospodarczego ma prowadzić do zaostrzenia rygoru, w szczególności w odniesieniu do: wyłączenia udziału niektórych instytucji procesowych (częściowo niedopuszczalne zmiany powództwa, brak możliwości przekazywania spraw między stronami, zakaz powództw wzajemnych), skrócenia terminów (w zakresie umorzenia postępowania czy żądania wznowienia postępowania) i ograniczenia czasowe w powoływaniu przez strony dowodów i twierdzeń. Pojawić mają się także modyfikacje w postępowaniu dowodowym (w szczególności umowa dowodowa). Powyższe zmiany mają doprowadzić do znacznego przyśpieszenia procesu gospodarczego- założeniem jest rozstrzyganie sprawy gospodarczej w danej instancji w zaledwie 6 miesięcy.

Założenia w tym zakresie są dobre, jednak ich realizacja ponownie powinna wiązać się ze zwiększeniem etatów sędziowskich i innych – nowe instytucje i obowiązki wymagają zwiększenia zasobów osobowych sądów.

3/10

Planowane zmiany k.p.c. wprowadzają nową instytucję procesową – nadużycie prawa procesowego. Na mocy nowelizacji sąd zyska środek prawny do przeciwdziałania sytuacjom, gdy strona nadużywa swoich uprawnień niezgodnie z celem, dla których je ustanowiono.  Instytucja ta ma stanowić remedium na łańcuchy bezzasadnych wniosków o wyłączenie sędziów, bądź zażaleń w tym samym, czy przybliżonym przedmiocie. W takich przypadkach sąd będzie mógł wymierzyć grzywnę lub obciążyć dodatkową częścią albo nawet całością kosztów sądowych.

Wątpliwości budzą jednak niejasne kryteria oceny stosowania tej instytucji, w szczególności w zakresie wnoszenia wniosków dowodowych. Nowe przepisy pozwolą sądowi ocenić jako nadużycie prawa procesowego również wykazywanie ponadprzeciętnej inicjatywy dowodowej celem poparcia stanowiska strony procesu.

4/10

Planowane zmiany dotyczące postępowania dowodowego koncentrują się na wyeliminowaniu archaizmów i nieścisłościach terminologicznych oraz niespójności w przepisach. Na strony zostaną nałożone obowiązki: wyszczególnienia faktów, którym przeczy, oznaczenia każdego zgłaszanego dowodu i tezy dowodowej. Natomiast sąd otrzyma szersze uprawnienie do odmowy przeprowadzenia dowodu, a także ułatwienia w zakresie przeprowadzania dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy lub do nich dołączonych.

Takie zmiany mogą jednak spowodować większe trudności dla stron występujących przed sądem bez pełnomocników profesjonalnych, dla których wykazanie przydatności przeprowadzenia konkretnego dowodu może okazać się nie lada zadaniem.

5/10

Nowelizacja k.p.c. wprowadza istotne novum w zakresie przesłuchań świadków. To osobowe źródło dowodowe jest – oprócz dowodu z dokumentów – najczęściej spotykanym w procesie cywilnym. Projektowane zmiany wprowadzają 2 duże ułatwienia w tym zakresie.

Po pierwsze: obecnie istnieje obowiązek przesłuchiwania świadków w formie ustnej, a formę pisemną przewidują jedynie przepisy dotyczące europejskiego postępowania w sprawach drobnych roszczeń. Nowelizacja przenosi instytucję składania zeznań na piśmie do postępowania zwykłego, rozszerzając ją na cały proces.

Po drugie: na mocy planowanych zmian w k.p.c. sądy uzyskają – znaną procesowi karnemu – możliwość zarządzania przesłuchania świadków z udziałem biegłego lekarza lub psychologa. Takie uprawnienie będzie aktualizowane w sytuacjach gdy sąd poweźmie wątpliwość co do zdolności spostrzegania lub komunikowania spostrzeżeń przez świadka.